Türkiye Türkçesinde Empati Dili (Söylem Çözümlemesi)

ISBN: 9786257530569 — 2021 Sosyal ve Beşeri Bilimler Dil Bilimi

Bu çalışmada söylemi etkileyen unsurlardan biri olan empatinin dilbilimsel görünümlerini, söylem çözümlemesi yoluyla tespit etmeye çalıştık. Empati terimi günümüzde en çok kullanılan, özellikle iletişim dilinde sıklıkla tercih edilen bir sözcük olmasına rağmen tam olarak anlaşılmadığı tespit edildi. Söylem terimi de empati gibi sınırları tam olarak çizilmemiş terimlerdendir. Söyleme 20.yy.dan itibaren ilgi artmıştır, çok sayıda bilim dalı söylemle ilgilenmiş ve terim farklı farklı ele alınmıştır. Bu durum söylemin çok sayıda terimle karıştırılmasına ya da birbirlerinin yerine kullanılmasına neden olmuştur. Çoğu bilim alanının kesiştiği kavşak noktası durumuna gelen söylemi çalışmamızda en genel ifadesiyle bireylerin dünya algısının dile yansıması olarak ele aldık. Söylem ve empati hakkındaki genel bilgilerden sonra empati dilinin görünümlerini tespit etmek için derlem alanı olarak söylemlerin taşıyıcılarından olan yazılı metinler tercih edildi. Empati kavramının her metin türünde kullanımını gösterebilmek adına çalışmamızda hem kurmaca metin hem haber metni hem de reklam metinleri incelendi. Metin türleri farklı olduğu için seçilen metinlere uygulanan söylem çözümlemesi yöntemleri de farklılık göstermiştir. Kurmaca metin, Gee’nin söylem çözümlemesi yöntemine göre; haber metni Van Dijk tarafından haber metinlerine yönelik oluşturulan eleştirel söylem çözümlemesi yöntemine göre, reklamların metinleri de sistematik fonksiyonel dillbilim yöntemi kapsamında geliştirilen değerlendirme kuramına göre sözcük tercihleri ve tümce tercihleri bakımından incelendi. Her metin türü ayrı ayrı incelendikten sonra sonuç bölümünde söylem çözümlemesinin bize tanıdığı imkanlar doğrultusunda empati diline ait kuramsal bir çerçeve çizildi. Veriler empati dilinin metin türlerinin amacına, söylemi oluşturan öznelerin niyetlerine, cinsiyet, statü, geçmiş, eğitim ve ideolojik yapı gibi birey kaynaklı değişkenlerden olayı farklı seviyelerde gerçekleştiğini göstermiştir.