Kelime Bilgisi El Kitabı

El kitabı formatındaki bu ders kitabında Türkiye Türkçesindeki kelime türleri olan isim, fiil, sıfat, zarf, zamir, edat, bağlaç ve ünlemler bütün yönleriyle incelenmiştir. Kitabımız temelde Türk Dili ve Edebiyatı bölümleri ile Türkçe Öğretmenliği bölümlerinde okutulan Sözcük Bilgisi veya Kelime Bilgisi dersinin içeriğine göre hazırlanmış olsa da adı geçen bölümler dışında üniversitelerin değişik fakültelerinde okutulan kelime bilgisi seviyesindeki tüm Türk Dili derslerine hitap etmektedir. Daha çok lisans seviyesindeki öğrencilere hitap eden bu kitabı hazırlarken temel yaklaşımımız konuların kolay anlaşılmasına katkı sağlamak oldu. Bu nedenle kelime bilgisine dair konuların tümü dilbilimsel ayrıntıya inilmeden açık, net ve sade ifadelerle anlatıldı. Bu bir dilbilim kitabı değildir. Kitap, gelecekte öğretmen olacak lisans öğrencilerinin meslek hayatlarında muhatap olacakları öğrencilerin ve derslerin seviyesine uygun olarak hazırlandı. Kitabımız bu yönüyle doğal olarak MEB, YÖK ve ÖSYM temelli sınavlarda sorulan soruların muhtevasına da uygun bir içeriğe sahiptir. Kelime türleri için seçtiğimiz örnekler konusunda da bilinçli davrandık. Öğrenim tekniği açısından basit örnekler üzerinden konuyu kavrayan öğrencilerin daha kompleks örneklere geçiş yapabileceğini düşündük. Amacımız meselenin esasını kavratmaya yönelik olduğu için az kullanılan veya karmaşık örnekler üzerinden gitmek yerine sıkça ve canlı olarak kullanılan örnekleri tercih ettik. Dilin sade ve anlaşılır, üslubun mümkün olduğunca samimi ve akıcı olmasına özen gösterdik. Sınıftaki aktif ders anlatma üslubunu kitaba yansıtmaya çalıştık. İÇİNDEKİLER KELİME NEDİR? Kelime Türleri Meselesi İsim Nedir? Özel İsim Cins İsmi Somut İsim Soyut İsim Tekil İsim Çoğul İsim Topluluk İsmi Takma İsimler Adlaşma İsimfiiller Sıfatfiiller İsim Tamlamaları 1. Belirtili İsim Tamlaması 2. Belirtisiz İsim Tamlaması 3. Zincirleme İsim Tamlaması 4. Takısız İsim Tamlaması a. Tamlananın Neye Benzediğini Gösterenler b. Tamlananın Neden Yapıldığını Gösterenler Tamlamalarla İlgili Bazı Durumlar Yabancı Kaynaklı İsim Tamlamaları -Arapça İsim Tamlamaları -Farsça İsim Tamlamaları -İngilizce İsim Tamlamaları İsim ve Cinsiyet İsim Çekimi 1. Hal Ekleri 2. İyelik Ekleri 3. İlgi Eki 4. Çoğul Eki 5. Eşitlik Eki 6. Vasıta Eki 7. Ekfiil 8. Soru eki İsimlerde Küçültme İsimbilim Dış Adlandırma Güzel Adlandırma Çirkin Adlandırma Kelime Yapma Yolları - Türetme - Birleştirme - Kısaltma - Karma - Örnekseme - Uydurma - Ödünçleme - Tekrar Ödünçleme - Doğrudan Kopyalama - Geri Türetme - Çocuk Dili - Halk Etimolojisi - Derleme - Tarama Dil Unsurlarının Yapı Bakımından İncelenebilirliği Yapı Bakımından İsimler 1. Basit İsimler 2. Türemiş İsimler 3. Birleşik İsimler Eş Seslilik ve Eş Köklülük SIFATLAR Niteleme Sıfatları Sıfatların Derece Göstermesi İşaret Sıfatları Belirsizlik Sıfatları Soru Sıfatları Sayı Sıfatları - Asıl Sayı Sıfatları - Sıralama Sayı Sıfatları - Kesir Sayı Sıfatları - Paylaştırma Sayı Sıfatları Yapı Bakımından Sıfatlar - Basit Sıfatlar - Türemiş Sıfatlar - Birleşik Sıfatlar Unvan Sıfatları - Arapça Sıfat Tamlamaları - Farsça Sıfat Tamlamaları ZAMİRLER Şahıs Zamirleri Dönüşlülük Zamirleri Karşılıklılık Zamiri Birbiri İşaret Zamirleri Belirsizlik Zamirleri İlgi Zamirleri Soru Zamirleri Zamir n'si Yapılarına Göre Zamirler - Basit Zamirler - Türemiş Zamirler - Birleşik Zamirler Zamirlerin Bazı Özellikleri 1. Kısaltma Yaparlar 2. Anlam Derinliği Yoktur 3. Vurgu Bildirebilir 4. Yapım Eki Alabilirler 5. Çekim Eki Alabilirler 6. Ekleşebilirler 7. Zamirler ve Cinsiyet 8. Özneyi Gizleyebilirler 9. Mesafe Gösterirler 10. Saygı ve Tevazu Bildirirler 11. Kabalık Bildirebilirler 12. Kibir Bildirebilirler ZARFLAR Hal Zarfı Zaman Zarfı Yer-Yön Zarfı Soru Zarfı Miktar Zarfları Yapı Bakımından Zarflar 1. Basit Zarflar 2. Türemiş Zarflar 3. Birleşik Zarflar 4. Öbekleşmiş Zarflar Zarffiiller EDATLAR Yapılarına Göre Edatlar 1. Fiilden Türemiş Edatlar 2. İsimden Türemiş Edatlar 3. Yabancı Kaynaklı Edatlar BAĞLAÇLAR Yapı Bakımından Bağlaçlar - Basit Bağlaçlar - Türemiş Bağlaçlar ÜNLEMLER Ünlem Türleri 1. Doğal Ünlemler 2. Yansıma Ünlemleri 3. Sonradan Ünlem Olan Unsurlar FİİLLER Zaman Kip Görünüş Kılınış Yapılarına Göre Fiiller 1. Basit Fiiller 2. Türemiş Fiiller 3. Birleşik fiiller A. İsim+Fiil Şeklindeki Birleşik Fiiller B. Fiil+Fiil Şeklindeki Birleşik Fiiller C. Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller Çatılarına Göre Fiiller 1. Öznelerine Göre Fiil Çatıları A. Etkenlik Çatısı B. Edilgenlik Çatısı C. Dönüşlülük Çatısı D. İşteşlik Çatısı 2. Nesnelerine göre fiil çatıları A. Geçişlilik Çatısı B. Geçişsizlik Çatısı C. Oldurganlık Çatısı D. Ettirgenlik Çatısı 3. Olumsuzluk Çatısı 4. Sıklık Çatısı 5. Kuvvetlendirme Çatısı Fiil Çekimleri - Basit Çekimli Fiiller - Birleşik Çekimli Fiiller - Katmerli Birleşik Çekim Fiillerin Aldığı Şahıs Ekleri 1. Tip Şahıs Ekleri 2. Tip Şahıs Ekleri 3. Tip Şahıs Ekleri 4. Tip Şahıs Ekleri Ekfiil 184 1. imek fiili Olarak Bilinen Ekfiil 2. turmak Fillinden Oluşan Ekfiil 3. İsimleri Yüklemleştiren Şahıs Bildirme Ekleri İNDEKS KAYNAKLAR