Hukuki Ve Sosyal Boyutlarıyla İşçi Benzeri Çalışan Kavramı

Teknolojideki gelişimin hızlanması ve buna bağlı olarak da küreselleşmenin toplumlar üzerindeki etkilerinin daha hissedilir hale gelmesi, hayatın her alanında olduğu gibi hukuk kurallarında da önemli değişimlerin yaşanmasına ortam hazırlamaktadır. Artık dünyanın herhangi bir yerinde meydana gelen bir olay anında dünyanın tamamında bilinir hale gelebilmektedir. Haberleşme ve ulaştırma imkânlarının ulaştığı gelişmişlik düzeyi, fiziksel uzaklıkları manasızlaştırmıştır. Bu sayede, bilgi de çok daha hızlı yaygınlaşmakta, toplumların birbirlerinden haberdar olmaları kolaylaşmaktadır. Değerlerin ve dünyayı algılayış biçiminin de benzeşmesini sağlayan bu gelişme, ülkeler arasında farklılık gösteren hukuki düzenlemelerin giderek daha da benzeşmesi sonucunu doğurmaktadır. Özellikle ticaretin uluslararasılaşması ve devletlerden daha gelişmiş mali imkanlara sahip şirketlerin ortaya çıkmasıyla birlikte bu şirketler, çalışma hayatını düzenleyen normların oluşturulması hususunda devletlerden daha etkili hale gelmiştir. Çalışma hayatını düzenleyen iş kanunlarında, sendikal örgütlenmeyi ve toplu pazarlık süreçlerini düzenleyen kanunlarda söz konusu etki kendisini açıkça göstermektedir. Nitekim artık dünyanın pek çok ülkesinde çalışma biçimleri, sözleşme türleri, sendikal hakların kullanılma yöntemleri ve sendikal örgütlenme modelleri büyük ölçüde benzeşmektedir. Zira uluslararası şirketler, bir ülkeye yatırım yapabilmek için kendilerine uygun gördükleri bir ortamın sağlanması konusunda taleplerde bulunmakta, yatırıma ihtiyacı olan devletler de bu talepleri karşılamak zorunda kalmaktadırlar. Dolayısıyla gelişmiş ülkelerdeki çalışma hayatını düzenleyen normlar, gecikmeli de olsa gelişmekte olan ülkelerin de çalışma normu haline gelmektedir. Ancak bu normların çalışanları koruma, onların ekonomik ve sosyal haklarını geliştirme amacıyla oluşturulduğunu ifade etmek pek de mümkün değildir. Avrupa ülkelerinde uzun yıllardan beri kullanılan ve bahsedilen kaygı dikkate alınarak oluşturulan “işçi benzeri” kavramı, iş hukukunun temel kavramlarında ve kurumlarında yaşanan aşınmayı ve bu aşınmadan kaynaklanan toplumdaki huzursuzlukları giderme hususunda önemli bir işlev görmektedir. 1980’li yıllardan itibaren uluslararası şirketlere ve dolayısıyla yurtdışından gelen etkilere daha açık hale gelen Türkiye’de henüz yeterince inceleme konusu yapılmayan işçi benzeri kavramı, bu çalışma kapsamında detaylı olarak ele alınmaya çalışılmıştır.